การพัฒนาเข้าสู่ยุคดิจิทัลของไทย
การย่างก้าวเข้าสู่ศตวรรษที่ 21 ของไทยท่ามกลางสถานการณ์ของโลกอินเตอร์เน็ต การสื่อสาร สื่อสังคมออนไลน์ และระบบเศรษฐกิจและสังคมในรูปร่างใหม่ ๆ ได้เติบโตและขยายตัวอย่างไม่หยุดยั้ง เพื่อรองรับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงเหล่านี้ จึงมีการปรับปรุงกระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ซึ่งเป็นกระทรวงใหม่ที่จัดตั้งขึ้นเมื่อปี 2545 เป็น “กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม” ในปี 2559 โดยมีหน่วยงานหลักในระดับกรม เช่น สำนักงานคณะกรรมการดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ มีรัฐวิสาหกิจสำคัญ ประกอบด้วย บริษัท โทรคมนาคมแห่งชาติ จำกัด (มหาชน) และบริษัท ไปรษณีย์ไทย จำกัด มีองค์การมหาชนที่ร่วมขับเคลื่อนงานเพื่อการต่าง ๆ เช่น สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (ETDA-การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานสารสนเทศที่เอื้อต่อการทำและการพัฒนาธุรกรรมอิเล็กทรอนิกส์) สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล (DEPA-ส่งเสริมและสนับสนุนการพัฒนาอุตสาหกรรมและนวัตกรรมดิจิทัล และส่งเสริมให้เกิดการนำไปใช้เทคโนโลยีดิจิทัลให้เป็นประโยชน์ต่อเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และความมั่นคงของประเทศ) สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPC-รับผิดชอบการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล) สถาบันข้อมูลขนาดใหญ่ (BDI-ขับเคลื่อนการใช้ประโยชน์จากข้อมูลขนาดใหญ่ของภาครัฐและเอกชน) โดยมีหน่วยงานคู่ขนานที่รับผิดชอบงานการกำกับดูแล อีกหน่วยงานหนึ่ง ที่เรียกว่า สภาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งประเทศไทย จึงนับได้ว่า ไทยกำลังอยู่ในทศวรรษของการจัดการงานนโยบายเพื่อรองรับต่อการขับเคลื่อนเศรษฐกิจใหม่ที่เป็นการจัดการนวัตกรรมและดิจิทัลอย่างมีนัยสำคัญ
ในห้วงเวลา 25 ปีของการเข้าสู่ศตวรรษใหม่ โลกของเครือข่ายอินเตอร์เน็ตได้ร่วมสร้างสรรค์ปฏิสัมพันธ์ในระบบเศรษฐกิจและสังคมใหม่ ๆ ด้วยเครือข่ายทางสังคมที่เริ่มขึ้นในช่วงปี 2000 (ที่เริ่มพร้อม ๆ กับการใช้งานอินเตอร์เน็ต) และสื่อสังคมออนไลน์ (ที่เริ่มขึ้นหลังการเปิดตัวของ Facebook เมื่อปี 2004) (Boyd & Ellison, 2007; Kaplan & Haenlein, 2010) การเปลี่ยนแปลงในทุกมิติของเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองก็ยังดำเนินต่อเนื่องไปตามความก้าวหน้าของเทคโนโลยี ไม่ว่าจะเป็นความก้าวหน้าของบริการผ่านเครือข่ายโทรศัพท์มือถือที่ไปรองรับ E-commerce, E-banking, E-entertainment, E-learning ควบคู่ไปกับการพัฒนาแอปพลิเคชัน การบริหารจัดการเครือข่ายและการไหลเวียนข้อมูลที่สามารถติดตามตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลได้ของ Blockchain และการบริหารจัดการฐานข้อมูลขนาดใหญ่ที่นำไปใช้ทางการสังเคราะห์อันเป็นส่วนสำคัญของโครงสร้างพื้นฐานสำหรับธุรกิจตามตัวแบบ Sharing Economy เช่น Airbnb (เริ่มให้บริการในปี 2008) หรือการให้บริการของ Uber (เริ่มกิจการบริษัทในปี 2009) หรือ Grab (เริ่มให้บริการในชื่อ MyTeksi ตั้งแต่ปี 2011) รวมทั้งความก้าวหน้าของการประมวลข้อมูลของ AI ที่เป็นผู้ช่วยประมวลและค้นหาข้อมูลของ ChatGPT (ให้บริการในปี 2022) DeepSeek (ให้บริการในปี 2023) และ Gemini (ให้บริการในปี 2025)
ในห้วงระเวลาข้างต้น ยังมีความก้าวหน้าของการจัดการธุรกิจในพื้นที่เอเชีย-เอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ที่น่าสนใจเพิ่มเติมจากการสร้างธุรกิจบริการของ Grab ที่มีความก้าวหน้าในการจัดการตัวแบบธุรกิจที่ล้ำไปกว่า Uber ที่เกิดขึ้นก่อนและมักจะมีข้อขัดแย้งกับแท็กซี่ผู้ให้บริการเดิมในเมืองต่าง ๆ โดยที่ธุรกิจของ Grab เริ่มขึ้นในพื้นที่มาเลเซีย และสิงคโปร์ ความก้าวหน้าดังกล่าว จะเห็นได้จาก Traveloka แพลตฟอร์มสำหรับการจองตั๋วการเดินทาง รถเช่า ร้านอาหาร และกิจกรรมระหว่างการท่องเที่ยว ซึ่งเป็นกิจการใหม่ของอินโดนีเซียที่จัดตั้งขึ้นในปี 2012 หรือ Lalamove กิจการขนส่งและโลจิสติกส์ที่มุ่งให้บริการสำหรับพื้นที่เมืองที่มีปัญหาการจราจรติดขัดของฮ่องกงที่จัดตั้งขึ้นในปี 2013 การซื้อกิจการ Lazada ที่เป็นแพลตฟอร์ม E-commerce ของสิงคโปร์ (จัดตั้งและบริหารงานโดยชาวยุโรป) ของ Alibaba Group ในปี 2016 ในขณะที่ ธุรกิจเหล่านี้ของไทย (ที่มีผู้ประกอบการที่ริเริ่มโดยคนไทย) ที่เป็นธุรกิจที่ให้บริการในระดับประเทศและพร้อมที่จะขยายตัวออกไปยังภูมิภาค จะมีเพียงการเริ่มต้นของ Bitkub ในปี 2018 และ Robinhood ในปี 2020
การริเริ่มนโยบาย
สาระสำคัญของแผนพัฒนาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม ในระยะ 20 ปี ระหว่างปี พ.ศ. 2560-2579 ของกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม และหน่วยงานที่รับผิดชอบจัดทำ คือ สำนักงานคณะกรรมการดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ที่รองรับต่อยุทธศาสตร์การสร้างอุตสาหกรรมดิจิทัลให้เป็นกลไกสำคัญของการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคมของประเทศให้ข้ามพ้นไปจากสภาวะของกับดักรายได้ปานกลาง ให้เป็นเครื่องมือของการพัฒนาขีดความสามารถของเศรษฐกิจภาคเกษตร อุตสาหกรรม และบริการ ยกระดับผลิตภาพของ SMEs และวิสาหกิจชุมชน สร้างความพร้อมในการรับมือกับโลกแบบหลายศูนย์กลาง เป็นพลังใหม่สำหรับการแก้ปัญหาความเหลื่อมล้ำ สังคมผู้สูงวัย และการรู้เท่าทันข้อมูลข่าวสาร รวมทั้งการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์
แต่ อีกด้านหนึ่ง ไทยก็ประสบปัญหาในด้านคุณภาพของการใช้งานอินเตอร์เน็ต เครือข่าย และการพัฒนาตามระบบเศรษฐกิจและสังคมดิจิทัล โดยที่แผนดังกล่าว ก็ได้ระบุว่า ประชาชนไทยเพียง 8.9% เท่านั้นที่เข้าถึงบริการของอินเตอร์เน็ตความเร็วสูง การใช้งานโดยทั่วไปของอินเตอร์เน็ต ข้อมูล และเครือข่ายเป็นไปเพื่อความบันเทิง และนันทนาการมากกว่าที่จะเป็นเพื่อการค้นคว้าข้อมูล-วิชาการความรู้ จากลักษณะดังกล่าว จึงเป็นจุดอ่อนที่สะท้อนได้ถึงความสามารถทางสังคมที่จะวิเคราะห์ สังเคราะห์ และกลั่นกรองข้อมูลสำหรับการประกอบการใช้งานและจัดการความรู้ พร้อมกันนั้น ก็ยังพบว่า การพัฒนาเศรษฐกิจดิจิทัลยังเป็นธุรกิจแบบ Micro SMEs และเป็นธุรกิจที่ไม่มีมูลค่าสูงเพียงพอสำหรับความสนใจของนักลงทุน-Venture capital ทั้งในและต่างประเทศ
ตัวอย่างของการริเริ่ม
กรณีศึกษาในธุรกิจแพลตฟอร์มขนาดใหญ่ของไทย จะเห็นได้จากกรณีของ Bitkub ที่ให้บริการสำหรับการซื้อขาย Bitcoin หรือ Robinhood กิจการริเริ่มของ SCBX ที่ได้ขายกิจการให้กับกลุ่มยิบอินซอยไปเมื่อ 30 กันยายน 2567 ในราคา 2,000 ล้านบาท ในขณะที่กรณีของบริษัท บิทคับ ออนไลน์ จำกัด ที่เป็นแพลตฟอร์มซื้อขายบิทคอยน์ มีรายได้ 1,836 ล้านบาท กำไร 501 ล้านบาท ธุรกิจดิจิทัลของไทย นอกจาก 2 รายนี้ จะเห็นได้จาก
(1) แฟลช เอ็กเพรส (ประเทศไทย
บริษัทจัดตั้งขึ้นในปี 2560 ธุรกิจขนส่งและโลจิสติกส์ที่รองรับสนับสนุนบริการสำหรับธุรกิจ E-commerce ทั้งในและระหว่างประเทศ มีบริการรองรับ 77 สาขาทั่วประเทศ มีสาขามากกว่า 10,000 สาขา ให้บริการแบบ 365 วัน ฯลฯ ในช่วงปลายปี 2564 บริษัทได้เริ่มการบริการไปยังประเทศอื่นในภูมิภาคอาเซียน เช่น ลาว ฟิลิปปินส์ และมาเลเซีย ปี 2564 บริษัทมีการจ้างงาน 27,000 คน และมีรายได้จากยอดขาย 19,917 ล้านบาท ขาดทุน 559 ล้านบาท (กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์, 2568ก)
ภาพประกอบที่ 1 เครื่องหมายการค้า แฟลช เอ็กเพรส (ประเทศไทย)
ที่มา: Facebook, 2023.
(2) Lineman Wongnai
บริษัทจัดตั้งขึ้นในปี 2553 ปัจจุบันเป็นแพลตฟอร์มผู้ให้บริการข้อมูลและเรตติ้งร้านอาหาร สูตรอาหาร ความสวยความงามและท่องเที่ยวผ่านเว็บไซต์ และแอปพลิเคชัน ให้บริการ Wongnai Food, Wongnai Cooking, Wongnai POS, Wongnai Beauty, Wongnai Travel ต่อมาในปี 2563 ได้ควบรวมกิจการ Delivery-LINE MAN เพื่อรองรับการบริการให้ครอบคลุม 77 จังหวัดของไทย และมุ่งสู่การเป็น E-commerce platform for services ในปี 2567 บริษัทมีรายได้ 1,650 ล้านบาท มีกำไร 285 ล้านบาท (กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์, 2568ข)
ภาพประกอบที่ 2 เครื่องหมายการค้า Lineman Wongnai
ที่มา: lmwn, 2025.
(3) บริษัท โพลาร์ แบร์ มิชชั่น จำกัด เจ้าของแบรนด์ Freshket
บริษัทจัดตั้งขึ้นในปี 2560 เป็นธุรกิจแพลตฟอร์มสำหรับรวบรวมผัก ผลไม้ เนื้อสัตว์ ปลา อาหารทะเล ไข่ ส่วนผสมปรุงอาหาร เส้นและพาสต้า ข้าว เบเกอรี่ เครื่องดื่ม อาหารสำเร็จรูป ของดอง ขนมทานเล่น ของใช้ในครัวเรือน ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด เครื่องเขียน ดอกไม้และพวงมาลัย ฯลฯ เพื่อนำส่งลูกค้าร้านอาหาร จำนวน 4,000 ร้าน ในปี 2566 บริษัทมีรายได้ 1,726 ล้านบาท ขาดทุน 277 ล้านบาท (กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์, 2568ค)
ภาพประกอบที่ 3 เครื่องหมายการค้า Freshket
ที่มา: freshket, 2025.
(4) บริษัท ซีคสเตอร์ จำกัด
บริษัทจัดตั้งขึ้นในปี 2558 เป็นธุรกิจแพลตฟอร์มสำหรับรวบรวมความต้องการของบริษัท ร้านค้า และหน่วยงานที่เป็นสถานที่ทำงานที่ต้องการแม่บ้านทำความสะอาด มีระบบงานที่ทันสมัย และมีความรับผิดชอบ ในขณะเดียวกัน บริษัทก็จัดรวบรวมผู้สนใจทำงานแม่บ้าน พร้อมทั้งจัดอบรมความรู้ การพัฒนาบุคลิกภาพ และทักษะการทำงานที่มีความรับผิดชอบ ฯลฯ ในปี 2566 บริษัทมีรายได้ 62 ล้านบาท ขาดทุน 4.5 ล้านบาท (กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์, 2568ง)
ภาพประกอบที่ 4 เครื่องหมายการค้า Seekster
ที่มา: seekster, 2025.
(5) บริษัท อี๊ตแล็บ จำกัด
บริษัทจัดตั้งขึ้นในปี 2561 เป็นธุรกิจจัดการข้อมูลลูกค้าของร้านอาหารเพื่อนำไปสู่การบริหารจัดการผลิตภาพ และการพัฒนาผลิตภัณฑ์และบริการ ฯลฯ ด้วยการนำเอาข้อมูลคำสั่งของลูกค้าแต่ละรายไปวิเคราะห์ผลรวมและความต่อเนื่อง ในปี 2567 บริษัทมีรายได้ 3.8 ล้านบาท ขาดทุน 8.6 ล้านบาท (กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์, 2568จ)
ภาพประกอบที่ 5 เครื่องหมายการค้า
ที่มา: eatlab, 2025.
Lesson-learned
ธุรกิจในระบบเศรษฐกิจดิจิทัลตามตัวอย่างข้างต้น แบ่งเป็น 2 แบบด้วยกัน คือ (1) แพลตฟอร์มสำหรับการซื้อขายเงินสกุลบิทคอยน์ เช่น บิทคับ เป็นผลิตภัณฑ์ใหม่และพื้นที่ธุรกิจใหม่ (2) ธุรกิจแพลตฟอร์ม (ซึ่งเป็นการสร้างพื้นที่ขึ้นใหม่) และการปรับเปลี่ยนกระบวนการจัดการใหม่ เช่น แฟลช เอ็กซ์เพรส วงใน โพลาร์ แบร์ มิชชั่น ซีคสเตอร์ และอี๊ตแล็บ โดยที่ผลประกอบการในปี 2567 โดยส่วนใหญ่ขาดทุน ยกเว้นบิทคับ ออนไลน์ และวงใน
กรณีของแฟลช เอ็กซ์เพรส เป็นธุรกิจที่สร้างรายได้สูงเกือบ 2 หมื่นล้านบาท ทั้ง ๆ ที่มีคู่แข่งขัน เช่นบริษัท ไปรษณีย์ไทย จำกัด ซึ่งเป็นรัฐวิสาหกิจ แม้ว่า แฟลช เอ็กซ์เพรส จะมีบริการที่ครอบคลุมในภูมิภาคอาเซียนอีก 3 ประเทศ คือ ลาว มาเลเซีย และฟิลิปปินส์ แต่บริษัทไปรษณีย์ไทยก็มีเครือข่ายทั่วโลก ในขณะเดียวกัน หากเปรียบเทียบกับคู่แข่งขันจากต่างประเทศที่มาเปิดให้บริการในไทย เช่น Kerry Express ของฮ่องกง (จัดตั้งมาตั้งแต่ปี 1981) มีเครือข่ายการบริการทั้งในจีน ไต้หวัน อาเซียน และอังกฤษ หรือในกรณีของ J&T Express ของอินโดนีเซีย (จัดตั้งขึ้นในปี 2015) ซึ่งมีบริการทั้งในจีน อินโดนีเซีย เวียดนาม มาเลเซีย ไทย ฟิลิปปินส์ กัมพูชา สิงคโปร์ ยูเออี ซาอุดิอาระเบีย อียิปต์ บราซิล และเม็กซิโก หากเปรียบเทียบตามประเด็นข้างต้น ก็จะพบว่า ทั้งแฟลช เอ็กซ์เพรสและไปรษณีย์ไทย ก็ยังเป็นรองในเรื่องของพื้นที่ปฏิบัติการ โดยแฟลช เอ็กซ์เพรส จะเป็นรองทุกราย
กรณีศึกษาข้างต้น จะเห็นได้ถึงการออกแบบธุรกิจของธุรกิจดิจิทัลของไทย ที่ยังคงให้ความสำคัญต่อการให้บริการเฉพาะผลิตภัณฑ์ บริการ พื้นที่ให้บริการเฉพาะในเขตแดนของประเทศไทย (หรือการครอบคลุมพื้นที่ 77 จังหวัด) ซึ่งจะต่างไปจาก Kerry Express, J&T Express, Grab, Lalamove, Lazada, Alibaba ที่เป็นแพลตฟอร์มที่ให้บริการไปยังพื้นที่อื่นของโลก
เรียบเรียงโดย
ดร.สุนทร คุณชัยมัง
สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนานวัตกรรมสังคม วิทยาลัยผู้นำและนวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยรังสิต
พฤษภาคม 2568
Reference
กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์. (2568ก). บริษัท แฟลช เอ็กซ์เพรส จำกัด เรื่อง งบแสดงฐานะการเงิน ข้อมูลปีงบการเงิน 2563 – 2567. https://datawarehouse.dbd.go.th/company/profile/LGibj9PPBKf7o9xdImA3jsJl1HSf-Z68pWsP6vMfopcoSX5wTda4zp8s3a9h0cKj
กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์. (2568ข). บริษัท ไลน์แมน (ประเทศไทย) จำกัด เรื่อง งบแสดงฐานะการเงิน ข้อมูลปีงบการเงิน 2563 – 2567. https://datawarehouse.dbd.go.th/company/profile/gGqxtk5V07x0mO74aH_8118OqZ_08RcpMnLdCVcd-UL5TgvP9Z2CWBAa0dm49Fgw
กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์. (2568ค). บริษัท โพลาร์ แบร์ มิชชั่น จำกัด เรื่อง งบแสดงฐานะการเงิน ข้อมูลปีงบการเงิน 2563 – 2567. https://datawarehouse.dbd.go.th/company/profile/BhzkGF0VqVECptnfbBI1NWzxRFFQBx95trLw9jjhYSLhSwydwnVdznRNzxBY6895
กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์. (2568ง). บริษัท ซีคสเตอร์ จำกัด เรื่อง งบแสดงฐานะการเงิน ข้อมูลปีงบการเงิน 2562 – 2566. https://datawarehouse.dbd.go.th/company/profile/GUMnIjk5YRtr3C8mQNQOaJHVXOKdYoNGzTjM1mp5AE2ql8u4TkkQu82CDCizEKVm
กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์. (2568จ). บริษัท อี๊ตแล็บ จำกัด เรื่อง งบแสดงฐานะการเงิน ข้อมูลปีงบการเงิน 2563 – 2567. https://datawarehouse.dbd.go.th/company/profile/e_RwInMvnMLvC5SmFJDyMV9mN4t3gJXk4ew6jXV0dlOZlihxZkQgNNdb902-5tU2
Boyd, D., & Ellison, N. (2008). Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship.
Journal of Computer-Mediated Communication, 13, pp. 210-230.
http://dx.doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x
Eatlab. (2025). เกี่ยวกับเรา. https://www.eatlab.ai/company/about
Kaplan, A.M. and Haenlein, M. (2010). Users of the World, Unite! The Challenges and
Opportunities of Social Media. Business Horizons, 53, pp. 59-68.
http://dx.doi.org/10.1016/j.bushor.2009.09.003
Facebook. (June 29, 2023).Flash Express Photo. https://www.facebook.com/photo?fbid=572446301748526&set=a.559309423062214
Freshket. (2025). เกี่ยวกับเรา. https://freshket.co/about-us
Lmwn. (2025). About Us. https://lmwn.com/about-us/
Seekster. (2025). เกี่ยวกับเรา. https://www.seekster.co/th/about_us
